Inga sak er for stor eller for liten til å snakke med oss om. Helsestasjon for ungdom er eit lågterskeltilbod, og har ope dør for alle ungdomar som treng å snakke med ein vaksen. Vi som jobbar her er van til å prate om det meste, også det som er kleint, vanskeleg og utfordrande. Vi har mellom anna god kunnskap om seksuell helse, prevensjon og kjønnssjukdomar. I tillegg har vi teieplikt, altså kan du vere trygg på at din helseinformasjon ikkje vert delt med andre. Aktuelle tema du kan snakke med oss om er til dømes:

• Sex og prevensjon
• Naudprevensjon
• Graviditet og graviditetstest
• Kjønnssjukdomar og testing
• Tankar og kjensler
• Forelsking
• Skulekvardag og fråvær
• Lærevanskar
• Kropp
• Tristheit
• Krangling
• Mobbing
• Vald og overgrep
• Pubertet
• Sjølvskading
• Problem heime
• Trening
• «Den perfekte kroppen»
• Røyk og snus
• Rus
• Omskjering

Ved behov kan vi tilvise deg vidare til spesialisthelsetenesta.

I tillegg kan vi hjelpe deg med fysiske problem, til dømes hudproblem og kroppslege smerter. Er det noko som krev langvarig og fast oppfølging, er fastlegen den rette å bruke.

Helserettsleg myndigheitsalder i Noreg er 16 år. Det betyr at som hovudregel vil foreldra dine eller den som har foreldreansvaret verte informert om din helsetilstand og kva helsehjelp du får, og har rett til innsyn i din journal, når du er yngre enn 16 år. Det er nokre unntak frå denne regelen:

• Er du mellom 12-16 år vert det av grunnar som bør respekterast, ikkje gitt informasjon til foreldra dine utan at du sjølv ønsker det.
• Informasjon til foreldra vert ikkje gitt, uansett alder, dersom tungtvegande omsyn til deg som pasient talar mot det.
• Er du mellom 16-18 år skal berre opplysningar som er naudsynte for å ivareta foreldreansvaret gjevast. Vi skal orientere deg om kva informasjon vi gir til foreldra dine.

Sjå våre sider om teieplikt, personvern og regelverk for meir informasjon.

Er du usikker så ta opp spørsmålet om informasjon til foreldra med oss i forkant av at du legg fram det du lurar på. Saman finn vi ei god løysing for deg og din situasjon.

Har du behov for p-piller, p-plaster, p-ring, p-stav eller spiral, og er mellom 16 og 22 år, får du økonomisk støtte for å dekke heile eller delar av kostnadene.

For dei mellom 16-19 år er nokon av desse legemidla gratis. Er du mellom 20-22 år er det ein mindre eigenandel å betale. Helfo har meir informasjon om stønad til prevensjon for unge kvinner.

Resept på prevensjon kan du få hos helsesjukepleiar, lege eller jordmor. Kom innom helsestasjon for ungdom, eller snakk med helsesjukepleiar på ungdomsskulen eller vidaregåande skule, så finn vi ut kva type prevensjon som er best eigna for deg og din situasjon. Du kan også bestille time hos din fastlege for å få resept på prevensjon.

Kondom, som er det einaste prevensjonsmiddlet som gir beskyttelse mot både graviditet og seksuelt overførbare sjukdomar, får du gratis på helsestasjon for ungdom eller hos helsesjukepleiar på ungdomsskule. Du kan også bestille gratis kondomar på nett.

Informasjon om dei ulike typane prevensjon finn du hos Sex og samfunn.

Graviditetstest

Ein graviditetstest får du gratis med helsesjukepleiar på ungdomsskulen eller helsestasjon for ungdom. Testen vert gjort ved hjelp av ei urinprøve, og gir svar etter nokre minutt. Dersom du har hatt ubeskytta sex og menstruasjonen er ei veke eller meir forsinka, eller du kjenner deg kvalm og/eller har ømme bryst bør du ta ein graviditetstest.

Du kan også kjøpe graviditetstest for heimebruk på apotek eller større daglegvarebutikkar. Merk at ein graviditetstest er mest påliteleg dersom den vert gjennomført ei veke eller meir over tida for menstruasjon, sjølv om pakninga påstår at den er nøyaktig frå dag 1.

Ein korrekt utførd graviditetstest har ei sikkerheit på 99% eller meir.

Seksuelt overførbare sjukdomar

Alle som har hatt ubeskytta sex med ein partner som ein ikkje kjenner smittestatusen til bør teste seg for seksuelt overførbare sjukdomar (SOI). Ein slik test får du gratis med helsesjukepleiar i vidaregåande skule eller på helsestasjon for ungdom.

SOI har det til felles at dei kan smitte ved vaginal-, anal- eller oralsex utan bruk av kondom, og at dei ikkje alltid gir symptom som gjer at man oppdagar smitta. Ein kan altså føre smitte vidare til andre utan å vite at ein sjølv er smitta. Difor er det viktig å teste seg kvar gong du har hatt ubeskytta samleie med ny partner.

Det kan ta opptil 14 dagar frå du vart smitta med til dømes klamydia til det viser resultat på ein test, vi anbefalar difor at du ventar 14 dagar etter det ubeskytta samleie før du testar deg.

Vi kan teste deg for dei vanlegaste SOI. Testen vert gjennomført ved hjelp av ein urinprøve for gutar og vaginal testpinne for jenter. Det tek nokre dagar før du får svar. Vi gir deg svar via sms eller ved å ringe til deg.

Er testen positiv vert du behandla med antibiotika, som også er gratis. Då skal også alle seksualpartnarar dei siste 6 månadane kontaktast for tilbod om testing. Dette kan gjerast anonymt av helsesjukepleiar.

Meir informasjon om dei ulike SOI finn du på Helsenorge.no eller Sex og samfunn.

Seksuelle problem er svært vanleg, også blant ungdom og unge vaksne. Så mange som 33% av menn og 44% av kvinner i alderen 16-21 år har opplevd seksuelle problem som ereksjonssvikt, smerter, manglande orgasme eller at dei kjem for tidleg.

Sex og samfunn har ei rekke gode artiklar om ulike seksuelle problem og kva du kan gjere for å løyse dei:

• Vert ikkje våt
• Får den ikkje opp
• Manglande orgasme
• Har ikkje lyst
• Kjem for tidlig
• Når strengen ryk
• Smerter i skjeden
• Smerter i penis
• Trong forhud

Dersom problema ikkje går over i løpet av kort tid, eller du slit med å løyse dei sjølv, kan du snakke med lege eller helesjukepleiar på helsestasjon for ungdom. Vi kan hjelpe deg og ev. tilvise deg vidare dersom det er naudsynt. Det same kan din fastlege gjere.

Når ting vert vanskeleg kan det verke som om heile verda er i mot deg, og at du er den einaste som har det sånn. Det kan vere mange ting som er vanskelege å handtere aleine. Det aller viktigaste du kan gjere er å snakke om det med ein vaksen du stoler på. Det kan vere foreldra dine, ein lærar, helsesjukepleiar, trenaren din eller nokon andre du kjenner. Alle har det vanskelig av og til, og ofte er berre det å snakke om det nok. Psykiske problem er svært vanleg, og rundt halvparten av Noreg si befolkning får psykiske problem i løpet av livet.

Når tankar eller kjensler forstyrrar deg så mykje over lang tid at det blir vanskeleg å gjere vanlege oppgåver som skolearbeid, fritidsaktivitetar, eller å vere saman med venner er det særleg viktig at du snakkar med ein vaksen om det. Dette er teikn på psykiske problem som kan trenge behandling. Kom gjerne innom helsestasjon for ungdom, snakk med helsesjukepleiar i skulehelsetenesta eller bestill ein time hos din fastlege. Dess tidlegare du ber om hjelp, dess betre er moglegheita for å få det betre.

Synast du det er vanskeleg å snakke med nokon ansikt til ansikt om problema dine kan du bruke Kors på Halsen, eit samtaletilbod frå Røde Kors for alle opp til 18 år. Her kan du ringe, maile eller chatte med ein vaksen du kan stole på, som ikkje kan sjå kven du er. Tenesta er ope måndag-fredag kl. 14-22 på telefon 800 333 21 eller via chat eller e-post på deira nettsider.

Ung.no har ei rekkje gode artiklar om psykisk helse hos barn og ungdom.

På Helsenorge.no finn du oversikt over fleire hjelpetilbod på telefon og nett når barn eller ungdom slit psykisk.

Dei ulike tilbydarane av tenester på internett har ulike reglar og metodar for korleis ein får sletta innhald eller profilar. I nokre tilfelle kan du enkelt gjere jobben sjølv, i andre tilfelle treng du hjelp eller dokumentasjon.

Slettmeg.no er ein gratis råd- og rettleiingsteneste for deg som kjenner deg krenka på nett. Her finn du rettleiingar i korleis du kan få løyst ulike problem, og du kan også kontakte dei på telefon eller e-post for å få hjelp i di sak.

Dersom nokon har publisert eller delt bilete, filmar eller anna om deg utan lov, og dette ikkje let seg fjerne, bør du melde saka til Politiet. Ta kontakt med nærmaste politistasjon eller lensmannskontor for meir informasjon om korleis du gjer dette, eller ring Politiet på tlf. 02800.

Fleire råd og meir informasjon finn du på Politiet si side om trygg nettbruk.

Alle former for vald og overgrep er ulovlege. Vert du eller nokon du kjenner utsett for vald eller overgrep bør du oppsøke hjelp.

Vald og overgrep kan vere fysiske handlingar som å slå eller sparke, eller psykisk vald som truslar, degradering, kontrollering og audmjuking. Det kan også vere seksuelle overgrep, som voldtekt, incest eller uønskt beføling. Andre former for vald og overgrep er handlingar som skremmer eller sårar, som øydelegging av gjenstandar av verdi, økonomisk utnytting av andre menneske eller å hindre dei i å rå over eigen økonomi.

Ved akutt fare for vald eller overgrep, ring politiet sitt nødnummer 112.

Opplever du vald eller overgrep kan du snakke med oss på helsestasjon for ungdom, skulehelsetenesta eller ein annan vaksen du stolar på, eller ringe Alarmtelefonen for barn og unge på telefon 116 111. Tenesta er gratis og du kan ringe heile døgnet, alle dagar i året. Telefonen vert svart av vaksne som har lang erfaring i å hjelpe barn og unge.

Dinutvei.no er ein nasjonal vegvisar til hjelpetilbod, informasjon og kunnskap om vald i nære relasjonar, valdtekt og andre seksuelle overgrep. Her finner du også ein spørsmål-svarteneste der du som stiller spørsmål er anonym.

Overgrepsmottaket

Har du blitt utsett for vald i nære relasjonar, valdtekt eller valdtektsforsøk får du medisinsk hjelp og rådgjevnad på Overgrepsmottaket i Ålesund. Her treff du legar og sjukepleiarar som er spesielt opplærd til å jobbe med overgrepssaker. Tilbodet er gratis, og du får hjelp uansett om du ønskjer å politimelde overgrepet eller ikkje. Overgrepsmottaket er eit samarbeid mellom Helse Møre og Romsdal og 15 kommunar på Sunnmøre, inkludert alle kommunane på Søre Sunnmøre.

Overgrepsmottaket er døgnope og held til på Ålesund lokalmedisinske senter, inngang nord. Adressa er: Åsesvingen 16, 6017 Ålesund. Du treng ikkje bestille time eller få tilvising frå fastlege eller legevakt på førehand. Ønskjer du å snakke med nokon før du kjem kan du ringe legevakta på telefon 116 117.

Problem med søvn er aukande blant barn og ungdom i Noreg. Nok og god søvn er ei føresetnad for å leve og fungere godt i kvardagen. Når du søv reparerer kroppen og hjernen seg sjølv. Det er også ein samanheng mellom nok søvn og korleis ein presterar på skulen og i idrett. Søvnbehov varierar med alder:

• 6-13 år: 9-11 timar
• 14-17 år: 8-10 timar
• 18-25 år: 7-9 timar

Slit du med å sovne eller å få nok søvn er det viktigaste du kan gjere å endre på dine eigne rutiner! Ung.no har gode råd og meir informasjon om søvn og søvnproblem.

Dersom du ikkje klarar å løyse søvnproblema sjølv kan du snakke med oss på helsestasjon for ungdom eller helsesjukepleiar på din skule for å få støtte og rettleiing. Det kan også vere lurt å bestille ein time hos fastlege, for å vere sikker på at søvnproblema ikkje skuldast sjukdom.

Neste alle får kviser på eit eller anna tidspunkt, men det er mest vanleg og plagsamt i ungdomsåra – ofte knytt til puberteten. Nokon vert sterkt plaga av kviser, mens andre berre får nokre få som forsvinn raskt.

Kviser og urein hud skuldast ikkje dårleg hygiene, tvert i mot er det slik at å vaske huda for mykje eller bruke sterke såper kan gi hudirritasjon som forverrar problemet. Ei rekke faktorar påverkar problem med kviser. Både hormon, bakteriar, visse medikament, arv, stress og kosthald kan spele ei rolle.

Fyste trinn i å behandle kviser er å forsøke eit reseptfritt middel med virkestoff som inneheld retinoider (vitamin A) og/eller benzoylperoksid. Snakk med dei tilsette på eit apotek, så hjelper dei deg med å finne eit slikt middel. Ver tålmodig og gjennomfør behandlinga som anvist på pakningsvedlegget. Det tek ofte 6-8 veker før ein kan sjå noko resultat. Ei slik behandling tørkar ut huda, så det er lurt å nytte ein fuktigheitgjevande hudkrem som ikkje er feit i tillegg. Dei tilsette på apoteket kan hjelpe deg også med dette.

Dersom behandlinga ikkje hjelp etter 6-8 veker finnast det sterkare medisinar på resept. Desse kan du du få av lege på helsestasjon for ungdom eller din fastlege, og finnast både som krem, gel eller tablettar. Legen vil undersøke deg og gi deg den behandlinga som er best tilpassa dine problem, eller tilvise deg til hudlege dersom det er naudsynt.

Du finn meir informasjon om kviser og behandling på Helsenorge.no.

Fysisk aktivitet og organisert idrett er i utgangspunktet sunt, både fysisk, psykisk og sosialt. Men risikofritt er det ikkje, og ulike skader av forskjellig alvorsgrad vil oppstå frå tid til anna.

Det beste ein kan gjere er sjølvsagt å førebygge skader. Meir informasjon om dette, og korleis du behandlar vanlege skader innan ei rekke idrettar, finn du på Skadefri.no.

PRICE-prinsippet er sentralt i all akutt behandling av skader. Det engelske akronymet står for «protection, rest, ice, compression & elevation». Skadestaden skal med andre ord straks etter skaden:

• Beskyttast, ved at du avsluttar aktiviteten og ikkje belastar skadestaden. Bruk hjelpemiddel som krykker, slynge eller anna støtte dersom det er tilgjengeleg.
• Kvile, ved at du i tida etter skaden ikkje belastar skadestaden meir enn naudsynt og innafor smertegrensa.
• Isast ned, enten ved hjelp av ein ispose eller isspray. Kulde lindrar smerte og gjer at skadestaden ikkje hovnar opp så mykje.
• Komprimerast, ved å legge på ein elastisk støttebandasje eller liknande. Dette bidreg til å halde ledd og muskalar i ro, og førebygger hevelse.
• Hevast, ved å halde skadestaden over hjartehøgde. Dette bidreg til mindre hevelse og mindre smerte.

Du finn meir informasjon om førstehjelp ved akutte skadar på Skadefri.no. Vel din idrett og klikk på «Førstehjelp» litt ned på sida. Dersom skaden ikkje vert betre innan ei veke bør du kontakte fastlege. 

Oppsøk legevakt snarast mogleg dersom ein mistenker beinbrot, avriven leddband, at noko er ute av ledd, hjerneskaking eller annan hovudskade. Ring 113 dersom den skadde er bevisstlaus eller har store smerter og ikkje kan flyttast på.

Har du vorte skada gjennom organisert idrett kan du ringe Idrettens Skadetelefon på telefon 987 02 033. Formålet med tenesta er å ivareta idrettsutøvarar på alle nivå gjennom behandlingsløpet. Her treff ein fagfolk med spesialkompetanse på idrettsmedisin, som følger deg opp og hjelper deg til rask og riktig hjelp frå ein godkjend behandlar. Skadetelefonen er ope alle dagar kl. 9-21, og du kan også melde skade på nett.

Helsestasjon for ungdom er normalt bemanna av helsesjukepleiar og lege, men også andre yrkesgrupper kan vere tilstades eller involverast ved behov.

Sjå våre sider om kompetanse og samarbeidspartnarar for meir informasjon om dei ulike yrkesgruppene du treff i helsestasjon-, skulehelsetenesta og helsestasjon for ungdom, samt kven vi samarbeider med og korleis.